MACBETH-consortium ontwikkelt vacuümbuizen voor Einstein Telescope
In het technologiedomein Vacuümtechnologie werken zes Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen samen in het consortium MACBETH aan een cruciale innovatie: gegarandeerd schone productieprocessen voor de 120 kilometer lange vacuümbuizen van de toekomstige Einstein Telescope, Europa’s meest geavanceerde observatorium voor zwaartekrachtsgolven.
De Einstein Telescope zal diep onder de grond zwaartekrachtsgolven detecteren – rimpelingen in de ruimtetijd veroorzaakt door bijvoorbeeld botsende zwarte gaten. Hiervoor is een ultrahoog vacuüm nodig: een druk van 5 x 10^-11 mbar, honderd keer lager dan in de huidige installaties van LIGO en Virgo. De uitdaging is groot: zulke buizen moeten op industriële schaal worden geproduceerd én schoon blijven tot op cleanroom-niveau ISO-6.
Het consortium MACBETH, onder leiding van TNO en met partners VDL ETG Technology & Development, VDL KTI, Settels Savenije Group of Companies, SBE en Nikhef, ontwikkelt en test processen die dat mogelijk maken.
Zo onderzoekt TNO een plasmatechniek om waterdamp en andere onzuiverheden te verwijderen, aanzienlijk energiezuiniger dan de traditionele methode waarbij buizen dagenlang worden verhit. Ook wordt gewerkt met een innovatieve ribbelbuis, die lichter en goedkoper is dan een gladde wand, maar dezelfde stevigheid biedt.
“Alle processtappen kunnen vervuiling veroorzaken – van walsen en buigen tot transport en lassen. Met onze aanpak willen we garanderen dat de buizen ultrazuiver blijven, zelfs na installatie diep onder de grond.”
Peter van der Heijden, VDL ETG
De kennis die hierbij wordt opgedaan, heeft ook waarde buiten de Einstein Telescope. Volgens Dorus van Leeuwen (VDL KTI) liggen er kansen voor de halfgeleiderindustrie, waar steeds grotere en schonere vacuüminstallaties nodig zijn voor chipproductie.
Deze ontwikkeling maakt deel uit van het Einstein Telescope for business-programma, gesteund door het Nationaal Groeifonds. ROM LIOF voert de regie op het programma, in samenwerking met het ministerie van EZ, OCW en onderzoeksinstituut Nikhef. Regionale servicepunten bij BOM, InnovationQuarter en Oost NL zorgen voor brede aansluiting bij de hightech ecosystemen in Nederland.
De Einstein Telescope zelf is nog in voorbereiding. Nederland werkt samen met België en Duitsland aan een locatie in de grensregio. In 2026 of 2027 wordt duidelijk waar het observatorium gebouwd zal worden.
Meer informatie over het technologiedomein Vacuümtechnologie vind je hier.